ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΠΟΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ

 Το 1992 η Εφορία Σπηλαιολογίας με επικεφαλή τον κ. Αδαμάντιο Σάμψων, ξεκίνησε ανασκαφές στο σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα της Αλοννήσου, ένα πολύ εντυπωσιακό σπήλαιο με ωραίο διάκοσμο, το οποίο επιφανειακά παρουσίαζε ευρήματα από το τέλος της 7ης χιλιετίας και κάποια νεώτερα της ρωμαϊκής περιόδου. Οι ανασκαφές έδειξαν ότι στην περιοχή υπήρξε κατοίκηση από τη μεσολιθική εποχή που χρονολογείται από την 9η χιλιετία, συγκεκριμένα από -8500/ -6700.
Σημαντικό εύρημα είναι το κεραμικό όστρακο, ένα κομμάτι αγγείου της εποχής του -5.000 περίπου, το οποίο έχει επάνω εγχάρακτα σύμβολα.  
 Οι επιστήμονες απέκλεισαν το ενδεχόμενο να είναι διακοσμητικά στοιχεία, διότι ο τρόπος που γίνεται η διακόσμηση είναι γνωστός. Την περίοδο αυτή η διακόσμηση είναι γεωμετρική και έχει κανονικότητα. Τα εγχάρακτα σύμβολα που φέρει θυμίζουν αυτά της ξύλινης πινακίδας που βρέθηκε στο Δισπηλιό της Καστοριάς (-5.260).

ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΚΕΡΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΗΚΕ ΤΟ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΤΟΥ ΟΣΤΡΑΚΟΥ ΤΩΝ ΓΙΟΥΡΩΝ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΦΗ

Ο Αδαμάντιος Σάμψων είναι αρχαιολόγος, καθηγητής στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και διδάσκει Προϊστορική Αρχαιολογία της Μεσογείου και Αρχαιολογία της Προκολομβιανής Αμερικής και της Ασίας. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από όπου και έλαβε το διδακτορικό του και έκανε μεταδιδακτορικές σπουδές στην Αγγλία με αντικείμενο την Περιβαλλοντική Αρχαιολογία. Ειδικεύεται στη μελέτη της Μεσολιθικής και Νεοελιθικής Περιόδου και έχει διενεργήσει πολλές ανασκαφές σε σπήλαια και ανοιχτές προϊστορικές θέσεις της κυρίως Ελλάδας και του Αιγαίου. Σήμερα διενεργεί ανασκαφές στον νεολιθικό οικισμό της Φτελιάς Μυκόνου, στο μεσολιθικό οικισμό της Κύθνου και στο προϊστορικό σπήλαιο Σαρακηνού Βοιωτίας, ενώ διενεργεί επιφανειακές έρευνες σε ερημονησίδες του Νοτίου Αιγαίου. Είναι μέλος επιστημονικών σωματείων και έχει συγγράψει 34 βιβλία και 200 άρθρα.

Συνέντευξη του εφόρου αρχαιοτήτων κ. Αδαμάντιου Σάμψων
-Ερώτηση : Κύριε Σάμψων, όταν εργαζόσαστε στην Εφορεία Σπηλαιολογίας το 1992, ξεκινήσατε ανασκαφές στο σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα της Αλοννήσου. Τι προέκυψε από την μελέτη των ευρημάτων του;

Α.Σάμψων:Πρόκειται για ένα πολύ εντυπωσιακό σπήλαιο με ωραίο διάκοσμο, το οποίο επιφανειακά παρουσίαζε ευρήματα από το τέλος της 7ης χιλιετίας και κάποια νεώτερα της ρωμαϊκής περιόδου. Στην συνέχεια η ανασκαφή έδειξε ότι στην περιοχή είχαμε κατοίκηση από τη μεσολιθική εποχή που χρονολογείται από την 9η χιλιετία, συγκεκριμένα από 8500-6700 π.Χ.

Το σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα της Αλοννήσου

Οι ανασκαφές στα Γιούρα ολοκληρώθηκαν εδώ και τρία χρόνια, αλλά το υλικό μελετάται ακόμη από μένα και περίπου 20 ειδικούς επιστήμονες. Τα συμπεράσματά μας πρόκειται να δημοσιευθούν τα επόμενα δύο χρόνια σε έναν ή δύο τόμους.
Σημαντικό εύρημα είναι το κεραμικό όστρακο, ένα κομμάτι αγγείου της εποχής του 5.000 π.Χ. περίπου, το οποίο έχει επάνω εγχάρακτα σύμβολα. Αποκλείσαμε το ενδεχόμενο να είναι διακοσμητικά στοιχεία, διότι ο τρόπος που γίνεται η διακόσμηση είναι γνωστός. Την περίοδο αυτή η διακόσμηση είναι γεωμετρική και έχει κανονικότητα. Βεβαίως στην παρούσα φάση πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί, εφ' όσον το εύρημα τελεί ακόμη υπό μελέτη. Πάντως τα εγχάρακτα σύμβολα που φέρει θυμίζουν αυτά της ξύλινης πινακίδας που βρέθηκε στην περιοχή της Καστοριάς (5.260 π.Χ.).
Μάλιστα πρόσφατα στην ίδια περιοχή βρέθηκε και ένα εγχάρακτο όστρακο , το οποίο φέρει τα ίδια σύμβολα. Γνωρίζουμε επίσης, ότι στη ίδια περίοδο ανήκουν και ορισμένα εγχάρακτα σύμβολα - γράμματα πάνω σε πηλό από την Βουλγαρία και την Ρουμανία. Τα ευρήματα της Βουλγαρίας συγκεκριμένα, τα οποία είναι καινούρια, δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμη. Θα ήταν καλό να γίνει μία παρουσίαση και σύγκριση όλων αυτών των ευρημάτων, γιατί είναι πιθανόν να προκύπτει μία "πρωτοελληνική" ή "πρωτοβαλκανική" γραφή. Ο συνάδελφος Γ. Χουρμουζιάδης μελετά τα ευρήματα της Καστοριάς και σύντομα θα προβεί σε σχετική δημοσίευση.
Στο τέλος του μήνα μάλιστα θα έχω την ευκαιρία να δω τα αντικείμενα που βρέθηκαν στην Καστοριά, καθώς θα συμμετάσχω στο συνέδριο προς τιμήν του Δ. Θεοχάρη, που γίνεται στην ίδια πόλη καθώς και στην Θεσσαλονίκη. Θα ήθελα επίσης να δω και τα ευρήματα της Βουλγαρίας, τα οποία προς το παρόν είναι απρόσιτα λόγω της κακής κατάστασης που επικρατεί στην γειτονική χώρα, καθώς η επικοινωνία μας με τους εκεί αρχαιολόγους δεν είναι εύκολη. Ωστόσο επαναλαμβάνω ότι τίποτα δεν μπορεί να ειπωθή με ασφάλεια, αφού τα αντικείμενα είναι υπό μελέτη.

ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΛΦΑΒΗΤΟΥ ΜΝΚΧΞΠΟΕ ΣΕ ΑΓΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΗΛΟΥ ΤΗΣ -3ΗΣ ΧΙΛΙΕΤΙΑΣ 

Ερώτηση : Όταν λέτε ότι υπάρχει πιθανότητα από την μελέτη των ευρημάτων να προκύψει η ύπαρξη μίας "πρωτοελληνικής" ή "πρωτοβαλκανικής" γραφής, τι εννοείτε;
Α.Σάμψων:Στην υπό εξέταση εποχή βρίσκουμε παρόμοια εγχάρακτα σύμβολα - γράμματα στην Μακεδονία, στο Αιγαίο, στη Βουλγαρία, στην Ρουμανία και πιθανόν και σε άλλους χώρους στα Βαλκάνια. Στους μεταγενέστερους χρόνους οι γραφές της Γραμμικής Α ή Β έχουν εντοπιστεί σε περιορισμένους χώρους. Την Γραμμική Β την συναντάμε κυρίως στον Μυκηναϊκό κόσμο και την Γραμμική Α στην Κρήτη. Επί πλέον πρέπει να σας πω, ότι σε προϊστορικές ανασκαφές μέχρι τώρα βρίσκαμε νεολιθικά όστρακα αγγείων με εγχάρακτα σύμβολα, που μπορεί να έχουν σχέση με την προαναφερθείσα γραφή. Μέχρι πρόσφατα τα ονομάζαμε "σύμβολα κεραμέων". Πρέπει όμως να τα εξετάσουμε πάλι υπό το φως των νέων ευρημάτων. Από το 5000 που βρίσκουμε όστρακα με σύμβολα, μέχρι την Γραμμική γραφή Α' και Β' -δηλαδή γύρω στο 1500 π.Χ- μεσολαβεί ένα μεγάλο κενό γύρω στα 3500 χρόνια. Στην πραγματικότητα δεν πρέπει να είναι τόσο μεγάλο το κενό, διότι έχουμε επίσης "σύμβολα κεραμέων" στην Πρωτοελλαδική εποχή (3η χιλιετία) και στην Μεσσοελλαδική (2η χιλιετία). Πολύ πρόσφατα μάλιστα βρέθηκε στην Μήλο ένα τεράστιο σύνολο αγγείων από τάφο της πρωτοκυκλαδικής περιόδου (3η χιλιετία), το οποίο θα δημοσιεύσω σύντομα. Πολλά από αυτά είχαν επάνω σύμβολα - γράμματα που μοιάζουν καταπληκτικά με Ελληνικά γράμματα : ΜΝΧΚΞΠΟΕ. Πάντως ας μην πιστεύουμε ότι η γραφή στους προϊστορικούς χρόνους, είναι κτήμα όλων των ανθρώπων. Οπως έχει διαπιστωθεί, στην Μυκηναϊκή η Γραμμική Β' αποτελούσε μία λογιστική γραφή των ανακτόρων.

Ο μεγάλος αρχαιολόγος Έβανς όταν αντίκρισε τον μυκηναϊκό θησαυρό επέμενε για την παρουσία γραφής σε έναν τέτοιο πολιτισμό. Είχε τυχαία παρατηρήσει σε κάποιο αθηναϊκό παλαιοπωλείο σφραγιδόλιθους σκαλιστούς με συνδυασμούς στοιχείων που του έμοιασαν σαν κάποιο είδος γραφής. Ξεκίνησε ανασκαφές στην Κνωσό και πολύ γρήγορα ήρθαν στο φως οι πρώτες πινακίδες. Είχε δικαιωθεί. Οι πινακίδες, που ήταν πήλινες και τις αποξήραιναν στον ήλιο, θα είχαν καταστραφεί με την πάροδο του χρόνου αν δεν είχαν ψηθεί από την πυρκαγιά που κατέστρεψε τα ανάκτορα.  Τη γραφή την ονόμασε γραμμική Β’, τροποπoιημένη και εξελιγμένη μορφή της κρητομινωικής γραμμικής Α’. Από την αρχαιολογική σκαπάνη και σε άλλα μυκηναϊκά κέντρα ξεπήδησαν εκατοντάδες πινακίδες, δελτάρια, σφραγίσματα και αγγεία.

Τη γραφή αυτή πέτυχε να αποκρυπτογραφήσει το 1952 ο Άγγλος Μάικλ Βέντρις με τη συνεργασία του φιλολόγου Τζων Τσάντγουικ

Η ΑΥΤΟΧΘΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΕ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Ερώτηση :Εάν η υπόθεση αυτή επιβεβαιωθεί επιστημονικά, τότε ενισχύεται η άποψη ότι οι Έλληνες ήταν αυτόχθονες και δεν προήλθαν από φύλα που ήρθαν από τον Βορρά ή την Ανατολή.
Α.Σάμψων:Ασχολούμενοι με την προϊστορική έρευνα τα τελευταία χρόνια καταλήγουμε στο ότι οι Έλληνες ήταν αυτόχθονες. Ο προϊστοριολόγος Δ. Θεοχάρης είχε υποστηρίξει και αυτός την αυτόχθονη εξέλιξη (γεγονός που απέδειξε ο παλαιοανθρωπολόγος Α. Πουλιανός με τα ευρήματά του). Υπάρχουν βεβαίως θεωρίες που υποστηρίζουν, ότι στους απώτατους προϊστορικούς χρόνους υπήρξαν μετακινήσεις φυλών από την Αφρική ή την Ασία προς την Ευρώπη, αυτό όμως δεν αποκλείει την πιθανότητα να υπήρχε αυτόχθων πληθυσμός καθώς υπάρχουν πλήθος παλαιοντολογικών ευρημάτων. Ακόμη όμως και αν ήρθαν κάποιοι είτε από τον Βορρά είτε από τον Νότο, θα ήταν ελάχιστοι και δεν θα επηρέασαν τον αυτόχθονα πληθυσμό. Ίσως τα νέα επιτεύγματα της νεολιθικής περιόδου να ήρθαν από την Ανατολή με επαφές ή να προήλθαν από παράλληλη εξέλιξη.

Ερώτηση :Τι άλλα ευρήματα έφερε η αρχαιολογική σκαπάνη στα Γιούρα;
Α.Σάμψων: Το υλικό είναι πλούσιο, σπουδαίο και πρωτότυπο. Στα Γιούρα εμφανίζεται ένας καινούριος πολιτισμός από το 9.000 π.Χ., ο αρχαιότερος στο Αιγαίο σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα. Η χρονολόγηση των ευρημάτων έδειξε, ότι έχουμε μία συνεχή κατοίκηση 5.000 ετών, από το 9.000 εως το 4.000 π.Χ. Διαπιστώνουμε ότι από την μεσολιθική ήδη περίοδο στο Αιγαίο κατοικούν άνθρωποι, που ασχολούνται μάλιστα ιδιαίτερα με την θάλασσα. Είναι μία φάση, κατά την οποία ο άνθρωπος εκτός από κυνηγός είναι και ψαράς. Έχουμε βρεί τεράστιους όγκους ψαριών μέσα στο σπήλαιο και περίπου 60 αγκίστρια, ευρήματα σπάνια, καθώς μέχρι σήμερα στον Ελλαδικό χώρο έχουν βρεθεί ελάχιστα και πολύ νεώτερης εποχής. Ήδη, δηλαδή από την 9η χιλιετία, ο άνθρωπος είναι ένας "επαγγελματίας" ψαράς και βασίζει την διατροφή του κατά ένα μεγάλο μέρος στην θάλασσα. Ανάλογα τέτοια ευρήματα δεν υπάρχουν πουθενά μέχρι σήμερα στην Μεσόγειο. Eνδεικτικό της ανάπτυξης του ανθρώπου της εποχής εκείνης είναι και το γεγονός ότι βρήκαμε σπόνδυλους ψαριών που υπολογίζεται ότι θα ζύγιζαν 100 με 200 κιλά. Τόσο μεγάλα ψάρια δεν αλιεύονται εύκολα από την ακτή. Πρέπει λοιπόν οι άνθρωποι της εποχής να διέθεταν αξιόλογα σκάφη και να ήταν έμπειροι ναυτικοί, αφού, ως γνωστόν, το Αιγαίο είναι δύσκολη θάλασσα και απαιτεί επιδεξιότητα. Επιπλέον ο οψιδιανός της Μήλου, που βρίσκεται στα Γιούρα, δείχνει την ύπαρξη ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο.Εκτός από τα μεσολιθικά, τα οποία πηγαίνουν την προϊστορία 3.000 χρόνια πίσω, αφού είναι τα πιο παλιά που έχουν βρεθεί στον χώρο αυτό, βρέθηκαν λείψανα κατοίκησης της νεολιθικής περιόδου από το 6500 μέχρι το 4500 π.Χ. Σημαντικά είναι τα ευρήματα της Μέσης Νεολιθικής (5800 - 5300 π.Χ.). Σ' αυτή την φάση έχουμε καταπληκτικά αγγεία με διακόσμηση, η οποία μιμείται σχέδια της υφαντικής ή της κεντητικής τέχνης εκείνης της εποχής και θεωρείται μοναδική μέχρι σήμερα. Δεν έχουν βρεθεί πουθενά αλλού εκτός από τα Γιούρα και ένα νησάκι δίπλα, την Κυρά Παναγιά.
Ερώτηση :Μπορούμε να πούμε λοιπόν, πως οι ανασκαφές αυτές φωτίζουν την μεσολιθική περίοδο στην Ελλάδα;

Α.Σάμψων:Η μεσολιθική περίοδος στον ελλαδικό χώρο είναι πολύ καινούρια. Ενώ μέχρι πρόσφατα γνωρίζαμε μία-δύο θέσεις της εποχής αυτής, τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν συνεχώς. Πραγματικά η μεσολιθική εποχή αρχίζει να φωτίζεται και δείχνει, παρ' ότι είναι τόσο πρώιμη, να είναι πολύ ανεπτυγμένη πολιτιστικά. Αυτό φαίνεται από τα Γιούρα αλλά και μία πρόσφατη έρευνα στην Κύθνο. Oπου ανακαλύψαμε υπαίθριο χώρο κατοίκησης και ένα νεκροταφείο της μεσολιθικής περιόδου. Οι άνθρωποι δείχνουν να έχουν καθορισμένους τρόπους ταφής και επιδεικνύουν σεβασμό στους νεκρούς. Φαίνεται ότι επρόκειτο για οργανωμένη κοινωνία με κάποιες αρχές. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε μία θεωρία, ότι μετά την παλαιολιθική εποχή η Ελλάδα ήταν έρημη και την κατοίκησαν άνθρωποι που ήρθαν δια θαλάσσης από την Μέση Ανατολή. Αυτό είναι πάρα πολύ ακραίο και παρόμοιες θεωρίες είναι πολύ επικίνδυνες, γιατί μπορεί να υποκρύπτουν και πολιτικές σκοπιμότητες. Οι ανασκαφές που γίνονται τελευταία δείχνουν ότι μετά το τέλος της Παλαιολιθικής ακολουθεί άμεση εξέλιξη προς την Μεσολιθική.

Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Σπήλαιο Θεόπετρας

-Κύριε Σάμψων, τα τελευταία χρόνια πολλοί ξένοι αλλά κυρίως Έλληνες νέοι προϊστοριολόγοι ασχολούνται με την έρευνα της προϊστορίας. Σε τι στάδιο βρισκόμαστε;

-Μπορώ να πω ότι ακόμα είμαστε στην αρχή. Ο Ελληνικός χώρος, ιδίως οι πρώιμες εποχές, η παλαιολιθική και η μεσολιθική περίοδοι είναι σχεδόν άγνωστες. Χρειάζονται πολλές έρευνες και κυρίως σε σπήλαια. Στην Ελλάδα υπάρχουν χιλιάδες σπήλαια, πολλά από τα οποία έχουν κατοικηθεί κατά τις προαναφερθείσες περιόδους.

-Έχετε όμως ανασκαφικό έργο και σε άλλα σπήλαια.

-Τα τελευταία 25 χρόνια έχουμε κάνει πολλές επιφανειακές έρευνες σε σπήλαια και εντοπίσαμε ένα πλήθος προϊστορικών θέσεων. Στην Εύβοια μέσα σε 6 χρόνια εντοπίσαμε 130 σπήλαια με έναν φίλο και γιατρό σπηλαιολόγο τον Θ. Σκούρα. Σ? ένα από αυτά, στο σπήλαιο Σκοτεινή στο χωριό Θαρρούνια κοντά στο Αλιβέρι, κάναμε μία σημαντική ανασκαφή, που διήρκεσε 6 χρόνια. Πρόκειται για ένα ορεινό σπήλαιο, στο οποίο βρέθηκαν πολλά ευρήματα της Νεώτερης Νεολιθικής από το 5.300 μέχρι το 330 π.Χ. Μάλιστα κοντά στο σπήλαιο ανασκάψαμε και έναν οικισμό και ένα μικρό νεκροταφείο. Οι ανασκαφές του σπηλαίου αυτού έχουν δημοσιευτεί σε έναν τόμο το 1993. Στην Ρόδο σε 4 χρόνια εντοπίσαμε 40 θέσεις και στα Δωδεκάνησα περίπου 70. Από τις θέσεις αυτές ανασκάψαμε δύο σπήλαια και τέσσερις υπαίθριες θέσεις, που φώτισαν την προϊστορία του Νοτιοανατολικού Αιγαίου. Από το 1991, που ξεκίνησα την υπηρεσία μου στην Εφορεία Σπηλαιολογίας, προγραμμάτισα μία σειρά από έρευνες σε σπήλαια. Έτσι άρχισε η ανασκαφή στα Γιούρα, στο σπήλαιο Λιμνών στα Καλάβρυτα και η ανακάλυψη προϊστορικών σπηλαίων στην Μάνη. Στα Καστριά των Καλαβρύτων διενεργήσαμε έρευνες στο γνωστό σπήλαιο των Λιμνών. Είναι ένα σπήλαιο αξιοποιημένο από τον ΕΟΤ. Σ? αυτό δουλέψαμε τρείς ανασκαφικές περιόδους και βρήκαμε κατοίκηση της νεώτερης νεολιθικής εποχής περίπου 6500 με 4500 π.Χ. Είναι μία ορεινή θέση, στην οποία φαίνεται ότι κατοικούσαν κτηνοτρόφοι της εποχής. Τα ευρήματα δεν ήταν πολλά, αλλά είχε ενδιαφέρουσα στρωματογραφία. Η ανασκαφή αυτή δημοσιεύτηκε πρόσφατα σε έναν τόμο. Τα τελευταία 3 χρόνια διενεργούμε μία ανασκαφή στο σπήλαιο Σαρακηνού του Ακραιφνίου Βοιωτίας. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σπήλαιο στην πεδιάδα της Κωπαΐδας. Σ? αυτό εντοπίσαμε ευρήματα που ξεκινούν από την Ανώτερη Παλαιολιθική και φθάνουν μέχρι την μέση Χαλκοκρατία, δηλαδή μέχρι το 1600 π.Χ., την εποχή που υπολογίζεται ότι αποξηράνθηκε η λίμνη Κωπαΐδα. Η στρωματογραφική ακολουθία είναι πολύ χρήσιμη, γιατί θα χαρακτηρίζει και όλη την υπόλοιπη περιοχή της Κεντρικής Ελλάδος, αλλά και της Εύβοιας, που αποτελεί προέκταση της Στερεάς στο Αιγαίο. Βέβαια η έρευνα θα συνεχιστεί για αρκετά χρόνια ακόμη, μέχρι να φθάσουμε στο φυσικό δάπεδο του σπηλαίου. Εκτός από την ανασκαφή κάνουμε και μία επιφανειακή έρευνα στην περιοχή, ενώ καταγράφουμε και ερευνούμε όλα τα σπήλαια γύρω από την σημερινή πεδιάδα που είναι τόσα πολλά.

-Γιατί δίνεται τόση έμφαση στις ανασκαφές των σπηλαίων σε σχέση με τις υπαίθριες θέσεις;

-Οποιαδήποτε δραστηριότητα μέσα στα σπήλαια έχει διατηρηθεί στην θέση της, γιατί συνήθως δεν υπάρχει διάβρωση. Γι' αυτό προτιμούμε την ανασκαφή των σπηλαίων, ενώ σε υπαίθριες θέσεις η περιοχή που έχει κατοικηθεί, συχνά είναι διαβρωμένη και έχουν απομείνει ελάχιστα όστρακα στην επιφάνεια. Στο σπήλαιο ότι αποτίθεται παραμένει εκεί. Επί πλέον συνήθως έχουμε καλή στρωματογραφία, καθαρά στρώματα και πολλά μέτρα επιχώσεων. Δηλαδή στα Θαρρούνια της Ευβοίας είχαμε 5 μέτρα επίχωσης, στα Γιούρα 4,5 μέτρα, στο σπήλαιο του Σαρακηνού 5 μέτρα. Το μέλλον της προϊστορίας φαίνεται ότι είναι στα σπήλαια. Πρέπει δηλαδή να εντοπίσουμε σπήλαια, τα οποία εμφανίζουν μεγάλες επιχώσεις. Υπάρχουν όμως και σπήλαια, τα οποία λειτούργησαν την προϊστορική περίοδο, αλλά έκλεισαν κάποια στιγμή και σήμερα είναι απρόσιτα στην έρευνα. ’λλα είναι έχουν κατακρημνιστεί. Η Ελλάδα είναι σεισμογενής χώρα και έχουμε μεγάλες ανακατατάξεις στα σπήλαια. Ορισμένες φορές δεν βρίσκουμε παλαιολιθικά ευρήματα σε σπήλαια, γιατί εκείνη την εποχή ήταν κλειστά. Όπως στα Γιούρα, στον χώρο γύρω από το σπήλαιο του Κύκλωπα έχουμε βρεί ευρήματα από την Μέση Παλαιολιθική (100.000 με 40.000 π.Χ.), ενώ στο σπήλαιο βρήκαμε κατοίκηση από την Μεσολιθική και μετά. Παρ' όλα αυτά στο σπήλαιο των Πετραλώνων υπάρχει κατοίκηση από την Κατώτερη Παλαιολιθική. Είναι σίγουρο ότι το κρανίο είναι πολύ παλαιότερο των 250.000 χρόνων. Επίσης σε ένα σπήλαιο - βραχοσκεπές της Μάνης βρέθηκαν ανθρώπινα κρανία, τα οποία χρονολογούνται περίπου στην ίδια εποχή. Έχουν επίσης ανασκαφεί σπήλαια στην Ήπειρο, τα οποία έχουν δείξει κατοίκηση από την Μέση Παλαιολιθική, το 100.000 με 40.000 π.Χ.

-Αυτή την στιγμή με τι ασχολείστε;

-Αυτή την εποχή προχωρώ την μελέτη του σπηλαίου των Γιούρων, που θα είναι μία πάρα πολύ σημαντική δημοσίευση και εργάζομαι στο σπήλαιο του Σαρακηνού. Παράλληλα τα τελευταία χρόνια εντοπίσαμε μία πολύ σημαντική θέση στη Μύκονο. Μιλάω σε πληθυντικό, γιατί πρέπει να γνωρίζετε ότι η έρευνα γίνεται συλλογικά με συνεργασία πολλών επιστημόνων, που μελετούν τα οστά ζώων, τους απανθρακωμένους σπόρους και γενικά το παλαιοπεριβάλλον. Στην Μύκονο, ένα γυμνό νησί όπως ξέρετε, μέχρι σήμερα δεν είχε βρεθεί τίποτα παλαιότερο της κλασικής περιόδου. Ανασκάψαμε ένα μικρό λόφο δίπλα στην θάλασσα, στον οποίο υπήρχε ένας οικισμός που ανήκει στην νεολιθική περίοδο και φαίνεται ότι κατοικείτο από το 5.000 π.Χ. περίπου και για διάστημα 1.000 ετών. Πρόκειται για τον δεύτερο νεολιθικό οικισμό που ανασκάπτεται στις Κυκλάδες. Ο άλλος ήταν στο Σάλιαγκο Αντιπάρου και είχε ανασκαφεί από Αγγλους αρχαιολόγους πριν από πολλά χρόνια. Ο οικισμός της Φτελιάς Μυκόνου είχε πολύ μεγάλη σημασία, διότι αποκαλύπτονται τρεις οικοδομικές φάσεις, μεγάλα κτίρια που έχουν πολύ παχείς τοίχους και μία μεγάλη επίχωση 2 μέτρων. Τα ευρήματα είναι πολύ σημαντικά, διότι δείχνουν αλιευτικές δραστηριότητες και κυνήγι. Βρέθηκαν εκατοντάδες αιχμές από βέλη ή καμάκια. Στις Κυκλάδες δεν είχε γίνει έρευνα σε αυτή την περίοδο μέχρι σήμερα, γιατί οι αρχαιολόγοι ασχολούνταν με άλλες νεώτερες εποχές. Αποδεικνύεται όμως, με επιφανειακές έρευνες που έχουμε κάνει, ότι έχουν κατοικηθεί πυκνότατα από την νεολιθική εποχή. Μετά τα ευρήματα της Κύθνου, που είναι μεσολιθικά, είμαι πεπεισμένος ότι η Μεσολιθική υπάρχει και στις Κυκλάδες και σε όλο το Αιγαίο, αρκεί να την αναζητήσουμε. Βέβαια θα χρειασθεί και τύχη, διότι η θάλασσα έχει ανεβεί από τότε πάρα πολύ -έχουμε μία άνοδο 50 με 60 μέτρων- από την Μεσολιθική εποχή μέχρι σήμερα. Και επομένως κάποιες θέσεις που ήταν παραθαλάσσιες, τώρα βρίσκονται στον βυθό. Επίσης εδώ και πολλά χρόνια διενεργούμε μία έρευνα στο χώρο της Δωδεκανήσου. Υπάρχει ένα νησάκι, το Γυαλί, κοντά στην Νίσυρο, πυκνότατα κατοικημένο κατά την νεολιθική περίοδο. Εδώ ανασκάψαμε νεολιθικά κτίρια και ένα μεγάλο νεκροταφείο. Υπάρχει εκτεταμένη κατοίκηση μάλλον εποχική, η οποία ερμηνεύεται από το γεγονός ότι το νησάκι διέθετε άφθονες διατροφικές πηγές. Μία εθνοαρχαιολογική έρευνα που διενεργήσαμε στο Γυαλί τα τελευταία χρόνια, βοήθησε στο να δημιουργηθούν αναλογίες, ώστε να κατανοήσουμε το είδος της νεολιθικής κατοίκησης στο νησί.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΑΥΑΓΙΑ ΚΑΙ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΑΜΑΖΟΝΙΟΥ;

-Προ διετίας με πρωτοβουλία του Πολυτεχνείου οργανώθηκε μία ομάδα έρευνας, κάναμε ένα διερευνητικό ταξίδι στην Λατινική Αμερική και κυρίως στο Περού μαζί με τον καθηγητή Ενρίκο Ματίεβιτς, που μας υπέδειξε θέσεις στις οποίες πίστευε ότι υπάρχουν ίχνη Ελληνικής παρουσίας.

-Περιηγηθήκαμε για ένα ολόκληρο μήνα τη χώρα και φθάσαμε ακόμα και σε περιοχές με υψόμετρο 5.000 μέτρων . 'Ενας χώρος που μας έκανε εντύπωση ήταν το Τσαβίν, που βρίσκετε στην ανατολική πλευρά των 'Aνδεων. Είναι ο μόνος πολιτισμός που έχει κάποιες γλυπτές απεικονίσεις, οι οποίες χρονολογούνται κατ' άλλους στο 1200 και κατ' άλλους στο 700 π.Χ., ενώ δεν είχε σχέση με τον πολιτισμό των 'Ινκας, που είναι πολύ νεώτερος. Στο σημείο αυτό θα έπρεπε να κάνουμε ακόμη μία έρευνα, να πάρουμε δείγματα, να τα αναλύσουμε και να εμβαθύνουμε ακόμη στην μελέτη του συγκεκριμένου πολιτισμού και της συγκεκριμένης θέσης. Παράλληλα έχουμε πληροφορίες και ενδείξεις ότι υπάρχουν ελληνικά ευρήματα σε άλλες χώρες. Εκεί που εστιάζετε περισσότερο η προσοχή μας είναι στην Βραζιλία, τον Αμαζόνιο, όπου υπάρχουν επιγραφές και βραχογραφίες. Οπως ξέρουμε οι πολιτισμοί στην Ν. Αμερική δεν είχαν γραφή, ούτε οι Ινκας ούτε οι προγενέστεροι πολιτισμοί. Η γραφή λοιπόν αυτή είναι ξένη. Πρέπει να εντοπίσουμε τους χώρους, στους οποίους έχουν βρεθεί οι βραχογραφίες. Επίσης έχουμε πληροφορίες για καθαρά ελληνικά ευρήματα, όπως ναυάγια, νεκροταφεία αλλά και για μια ολόκληρη πόλη στο Μανάου, βαθιά στον Αμαζόνιο, στους πρόποδες των 'Ανδεων. Αυτή την στιγμή κάνουμε μία σοβαρή προσπάθεια συγκέντρωσης, αξιολόγησης και μελέτης όλων αυτών των πηγών μαζί με αρκετούς άλλους συνεργάτες και στην συνέχεια πρόκειται να επιχειρήσουμε ένα δεύτερο και τρίτο ταξίδι. Είναι γνωστό, ότι στο μεγαλύτερο μέρος του αρχαίου κόσμου υπάρχει βεβαιωμένη ελληνική παρουσία. Στην Σικελία, στην Νότια Ιταλία, Στην μέση Ανατολή και στην Β. Αφρική. Δυστυχώς είμαστε η μόνη χώρα, που ενώ έχουμε δικό μας αρχαιολογικό υλικό εκτός Ελλάδος, δεν έχουμε ιδρύσει μια αρχαιολογική σχολή, για να κάνουμε έρευνα. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και οι πολωνοί και οι ισπανοί, έχουν δημιουργήσει αρχαιολογικές σχολές και ανασκάπτουν στην Μέση Ανατολή.

Εμείς απουσιάζουμε. Εκτός από μεμονωμένες περιπτώσεις, είμαστε ανύπαρκτοι.




ΠΗΓΗ:http://aristomenismessinios.blogspot.gr/search/label/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1